Op zoek naar de zwarte orchidee

Kalimantan,
Om half zeven donderdagavond komen we aan op het hypermoderne vliegveld van Balikpapan, waarmee direct onze eerste (en niet het laatste) beeld van een achtergesteld Borneo verdwijnt. We worden naar een modern Chinees hotel gebracht, op zich goed, maar eigenlijk ook een beetje fout. Heel veel personeel, maar geen navenante service. Het bestellen van drie glaasjes koele wijn is een bijna onmogelijke missie. Twee glaasjes lukt nog, na veel vijven en zessen wordt uiteindelijk het derde ( en ook weer het zesde) glas wijn een poosje in de koelkast geplaatst. Rare chinezen die chinezen. Na nog een loempia en de kennismaking met de vertegenwoordiger van het reisbureau, waarvan we niet helemaal begrepen wat hij kwam doen, hij trouwens ook niet, snel naar bed.
Vrijdagmorgen half 9 ontbijt, ontmoeting met opnieuw de vertegenwoordiger en met onze gids voor de komende dagen, die al drie uur naar ons toe was gereisd. Dan met de gids en alle bagage in een 6 persoons auto (+ chauffeur) op weg naar de hoofdstad Samarinda voor de grote boottocht door Oost-Kalimatan. Eerst dus drie uur met de auto, daarna een hartelijke ontvangst door de bemanning van de BUDI SE JATI A ons onderkomen voor de komende dagen en nachten. De bagage gaat aan boord, samen met de door de gids namens ons telefonisch bestelde voorraad fris en bier voor de komende dagen. Aan boord ontmoeten we ook nog even de Nederlander Lucas, al 38 jaar op Borneo en de contactpersoon voor o.a. de bootreizen van Van Verre.
De bemanning bestaat uit de kapitein, een schriel maar pienter manneke, zijn zoon de bootsman, zijn andere zoon de machinist en de vriendelijke kok. De rollen zijn verdeeld, maar ieder doet feitelijk alles wat op z'n pad komt. Zij en de gids slapen benedendeks, waar of overdag onze salon/eetkamer is. Wij hebben het bovendek met een klein dek en een slaapruimte, een beetje laag, matjes op de vloer, maar wel airconditioning. Mooie accommodatie, op het benedendek achter de machinekamer en de keuken twee toiletten met mandi-ruimte, hangend boven het water. Blijkt de komende dagen een prima sanitaire voorziening.
Nauwelijks aan boord de eerste verrukkelijke lunch en de boot vaart af, stroomopwaarts de Mahakamrivier op. Deze is 900 km lang, we zullen uiteindelijk ongeveer halverwege komen. Een overdadige lunch die de komende dagen gevolgd wordt door drie keer daags een uitstekende gevarieerde maaltijd, met vis, kreeft, krab, garnaal, kip, groente en veel fruit. Zeker niets mis mee en hulde voor de kok.
We varen langs Tengarong, waar de rivier nog heel breed is. Opvallend is daar de moderne brug en het supermoderne voetbalstadion. Op de rivier veel boten met kolen en nog veel hout. In de rivier drijft veel hout en ook veel rommel, dat zal stroomopwaarts eigenlijk zo blijven. Jammer dat de rivier ook als afvalverwijdering dient, dat zeker ook omdat duizenden er hun groente, hun kleding en zichzelf in wassen en niet per definitie in die volgorde. Eerst is er nog veel industrie en bebouwing langs de kant van de rivier, stroomopwaarts wordt het uiteraard steeds groener, met veel palmbomen en tropisch oerwoud, ook zijn er de nodige plantages en dan toch telkens weer een dorp of nederzetting, met veel negotie langs de waterlijn en altijd hozende mannen, wassende vrouwen en zwaaiende kinderen. Wij op onze salonboot blijven een bezichtiging, het is ook wel luxe, wij zitten op een stoel ( als enigen aan boord) regelmatig te drinken of te eten en varen aan de drijvende huisjes voorbij waar de hengel nog uit hangt voor de dagelijkse hap.
De boot vaart de eerste nacht door en wij proberen boven de ronkende motor uit te snurken, het wordt niet de beste nacht van de vakantie, even wennen aan het lawaai en de harde matjes. Om kwart over drie vaart hij niet verder, de motor blijft wel aan, later blijkt dat er teveel boomstammen in de vaargeul stroomafwaarts kwamen. Bij licht dus weer verder en uiteindelijk tegen 9 uur - de eerste 200 km liggen dan achter de steven - komen we aan in Muara Muntai. Eerst maken we een wandeling door het dorp, de weg is hier een lang plankier van ijzerhout, met diverse zijwegen. Er lopen veel mensen, maar er rijden ook veel scooters, grappig gehoor, net of er een treintje aankomt. We ontmoeten de zus van de gids, die hier woont en bekijken huizen en de winkelstraat. Mooi zo'n dorp aan het water, voorzien van veel gemakken, zelfs stromend leidingwater. Hierna stappen we over in twee smalle kano's voor een urenlange tocht over het meer. Het meer is bijna helemaal begroeid met riet en andere waterplanten, dus vaar je door smalle en soms zeer smalle geulen tussen het riet. Je waant je in de Beulakker wieden. Het gaat met een enorme vaart, soms lopen we vast in het riet en moet er worden gezocht naar een andere route. Ook hier weer diverse deels drijvende dorpjes, met telkens vriendelijk zwaaiende mensen. Men leeft van visvangst en daar waar mogelijk landbouw. In het binnenland ligt de houtindustrie grotendeels stil ( terugdringen van de ontbossing) en ook de kolenindustrie ( ( feitelijk langs de hele route zien we hier en daar afgegraven bergen en komen we volgeladen kolenschepen tegen) is op zijn retour. Men zoekt naar nieuwe bronnen van inkomsten.
We bezoeken een longhouse, voor veel families en tevens logement, waar we voor het eerst de bekende "snuisterijenverkopers" moeten omzeilen ( o.k. we hebben wat gekocht, maar het stelde niet veel voor, een ketting met slagtanden is niet echt mijn ding). Na nog weer een eind varen, er zaten niet zo heel veel vogels helaas, wat ooievaars, reigers en een enkele kingfisher, terug naar de boot voor de volgende etappe. Nog weer een stuk stroomopwaarts en we meerden af in Muara Panhu, waar de boot ' s nachts stillag, dus een rustige nacht, behoudens de tegen elkaar opbiedende Moskeeën die ons al weer vroeg in de ochtend bij de dag bepaalden. Voor de aandachtige lezer, het is dan inmiddels zondag en na het ontbijt gaan we weer in een gemotoriseerde kano, nu een waar we met z'n vieren en de gids in kunnen. We varen nu een smalle en redelijk ondiepe rivier op de Munda Bluan, met op beide kanten tropisch oerwoud. Hier zien we veel ( bijzondere) vogels zoals kingfisher, beefeater, diverse roofvogels, hornbill ( neushoornvogel) e.a. nog nader op te zoeken gekleurde vliegende vrienden. De gids is niet heel erg mededeelzaam. Ook zien we hier diverse soorten apen zoals makaken, zwarte gibbon en de beroemde neusapen. De laatste zijn erg schuchter, maar uiteindelijk zien we toch een nieuwsgierige familie neusaap, die bereid is zich te laten fotograferen.
We besluiten om niet weer een dorpje te bezoeken, maar een en ander vanaf het water te blijven bekijken, hier speelt zich ook het meeste leven af. Terug op de boot varen we direct weer verder en nemen wij een middagje rust, de meesten van ons in gestrekte vorm.
Aan het eind van de middag zijn we bij ons einddoel Melak, de hoofdstad van de Provincie, 450 km varen van de kust, ruim 2 dagen varen en 20 uur met de bus. We maken nog een klein ommetje door de havenwijk en aanschouwen vanaf onze boot het gedoe bij de veerboot van 20.00 uur naar de stad. Er worden hele families, een zieke inclusief infuus, twee motoren en een heleboel kisten ingeladen. Er is voor ieder een zitplaats op de vloer en op de tweede verdieping ( in de eerste klas) eventueel voor wie het kan betalen een ligplaats. De zieke moet het doen met een dekentje op het benedendek.
Na weer een rustige nacht, alleen de motor blijft draaien voor het licht en de airco, en weer een prima ontbijt wacht ons een autoritje. De chauffeur heeft zijn rijbewijs waarschijnlijk kado gekregen bij de rijstbonnen, maar heeft in ieder geval wel les gehad in toeteren. Iedere tegenligger toetert hij bijna van de weg. Hij brengt ons in 20 minuten naar een natuurpark, waar we door een ranger geleid op zoek gaan naar de zwarte orchidee, een uiterst zeldzaam en mooi exemplaar, welke alleen nog hier en ergens in China in het wild groeit. We zien een paar prachtig bloeiende takken met licht groene bloembladen en zwarte meeldraden en tekening, dat dat niet vanzelfsprekend is zien we later in het gastenboek.
We maken daarna nog een rit naar een bijzonder longhouse, met mooi houtsnijwerk en een bijzondere grafcultuur. We verbazen ons onderweg over de gebouwen. Enorme moskeeën tegenover bouwvallige woningen, verder - overigens niet alleen hier,maar op diverse plekken langs het water gezien - mooie hoge huizen met alleen een soort brievenbussen, voorzien van electronisch vogelgeluid. Blijken lokhuizen voor de zwaluwen, die hier vervolgens gaan nestelen. Die nesten blijken goud geld waard in de verkoop aan Chinezen, een belangrijke extra bron van inkomsten in veel plaatsen aan de rivier. Op eens zien we ook een hele grote katholieke kerk in aanbouw, OLH hoeft duidelijk niet onder te doen voor Mohammed. We zijn dan inmiddels in de wijk van het provinciaal bestuur met brede tweebaans lanen en prachtige huizen. Niet alleen Mohammed, OLH en de zwaluwen hebben het goed, ook de bestuurders zorgen goed voor zichzelf. Steekt allemaal wel erg af bij de huisjes en krotjes, vaak zonder waterleiding die we de afgelopen dagen hebben gezien.
Terug aan boord is de vis al weer gebakken en zwemmen de gebakken garnaaltjes in heerlijk gekruide aardappelreepjes, de terugreis stroomafwaarts begint. Dit gaat duidelijk sneller dan de heentocht. Onderweg varen we een stukje op met een mooie school dolfijnen, ook die worden niet altijd meer gezien hier, gelet op de vervuiling. Ook passeren we een indrukwekkend vlot van bomen in stroom en toom gehouden door een drietal bootjes. Als het donker wordt verbazen we ons over de wijze van oriëntatie, veel schepen voeren nauwelijks verlichting en de rivier is behoorlijk bochtig. Ook nu legt de boot om ongeveer 3 uur aan voor een paar uurtjes rust. Om kwart over 6 varen we verder en komen dan dinsdagmorgen tegen 9 uur aan in Tengarong, waar we het voormalig paleis van de Sultan bezoeken. Sultans hadden hier van 1300 tot 1960 voor het zeggen, maar de 16e sultan heeft nog slechts een ceremoniële functie. Het paleis is omgebouwd tot museum, met een mooie historische collectie, inclusief de tronen waarop Wilhelmina en de Sultan in 1935 samen troonden. Ook hier mogen we weer op de foto met de plaatselijke kleuterklas en de moeders. Dan nog twee uur varen een laatste opnieuw heerlijke lunch aan boord, afscheid van de hartelijke bemanning en dan weer per auto naar Balikpapan, daar begint Kalimantan deel twee. Eerst maar weer eens zien dat we dit verhaal vandaag of morgen via WiFi in de lucht krijgen en jullie dan maar weer sterkte met het lezen, voor zover niet al vooraf vanwege de lengte afgehaakt.