Sulawesi - Torajaland - over waterbuffels en doden

Sulawesi - Torajaland

Zondagmiddag op het vliegveld van Makassar opgehaald door een nieuwe chauffeur, met een mooie ruime Mitsubishibus, die de komende 9 dagen ons vervoermiddelen zal zijn. In een half uurtje naar het centrum van de stad waar we ons intrek nemen in het Best Westernhotel. Op de 9e etage een mooie kamer en op de 3e verdieping een prima restaurant, met een vrolijke manager. We drinken er lekkere witte wijn ( voor het eerst sinds dagen) en genieten van het eten en de nachtrust.
's Morgens vanuit onze kamer een mooi uitzicht op het schoolplein, waar de maandagmorgen opening met veel gesalueer, gemarcheer, vlaghijsen, muziek en toespraken wordt uitgevoerd. Padvinderij jaren zestig. Om half negen begint de grote bustocht naar het noorden, eerst langs de kust, dan de bergen in. De weinig spraakzame (verlegen) chauffeur rijdt hard, soms wat ons betreft zelfs iets, vooral inhalen is spannend, maar na een opmerking daarover past hij het enigszins aan. Onderweg prachtige vergezichten, veel rijstvelden en kleine dorpen, ook hier valt weer op dat wanneer ergens iemand meloenen, meubels, grafzerken, bananen of frisdrank verkoopt, onmiddellijk de buurman en diens buurman dat ook doen, zodat kraam aan kraam hetzelfde wordt verkocht en dus niemand veel verkoopt. De tocht duurt met een enkele onderbreking voor de traditionele nasilunch en een kopje koffie al met al 9 uur en brengt ons in een stortbui en in Torajaland, ons reisdoel, waar we logeren in een mooi resort met voor dit landsdeel specifieke huisjes met zadeldaken. Torajaland heeft een heel eigen historie en cultuur.
In het Misiliana-hotel is er deze eerste dag groot verschil tussen het aanbod op papier en werkelijk, want de barkeeper bleek zoek en de sleutel van de koelkast ook. Ook de bediening aan de balie en in het restaurant liet te wensen over, gelukkig werd dat volgende dagen beter. Na het proeven van de rode wijn besloten we die verder niet te drinken, tot verdriet van de juffrouw die veel moeite had gedaan om de fles te openen. Prima kamers en een leuk terras, mooie regenhoeden, een lekker bed en een eigen borreltje maakten de avond toch nog goed.
Dinsdagmorgen na het ontbijt ontmoeten we onze speciaal voor de komende dagen ingehuurde lokale gids, niet veel tanden in maar prima Engels uit zijn mond. Vol trots vertelde hij dat hij vorig jaar the special Dutch lady "Erica" had rondgeleid ( zoek maar op bij omroep Max " Erica in Torajaland" en je ziet waar wij logeren en rondwandelen de komende dagen). Na de koffie met gids en chauffeur op stap, eerst een rondje door het dorpje Lobo, waar veel van de traditionele rijsthuisjes staan. Hoe meer huisjes om je huis, hoe rijker de boer. Bij de meeste huizen ook een eigen waterbuffel. Die waterbuffels worden vertroeteld als een schoothondje, ze worden uitgelaten aan een touw ( wel met een ring aan de neus), we zien waterbuffels die met de hand worden gevoerd met vers geplukt rijstegras, die worden gewassen, waarvan de nekhaartjes worden bijgeknipt en die lekker mogen badderen in de modder van het rijstveld enz. Het enige verschil is echter dat de meeste buffels (zeker de mannetjes) uiteindelijk eindigen als saté. Een rijke vrouw is hier ongeveer 24 waterbuffels waard, die vormen dan tevens de garantie bij een eventuele scheiding. We maken een mooie wandeling langs boerderijen en velden.
In de folders staat veel over Torajaland en de bijzondere begrafenisrituelen en we troffen het deze dag heel bijzonder, want er was een traditionele begrafenis, waar we welkom waren. Volgens de gids moesten we wel een geschenk meenemen, bij voorkeur een buffel, maar als ons dat de 4000 euro niet waard was, mocht het ook een slof sigaretten ( 14 euro) zijn, dus kochten we die.
Eigenlijk is het niet te beschrijven wat we vervolgens tussen 11 en 3 uur meemaakten. Er was een begrafenisceremonie voor 2 vrouwen, moeder en dochter, de oudste ( in de tachtig) is al drie jaar geleden overleden en gebalsemd, de dochter ( in de vijftig) is 8 maanden geleden verongelukt. Er is vele maanden gewerkt aan de voorbereiding, tribunes en logeerkamers gebouwd, een toren voor de heren van het protocol, honderden gasten van heinde en verre, draagbaren met zadeldak, de vrouwen uit het dorp zorgen voor het eten en drinken, de mannen zijn de voortdurend rokende begrafenisondernemers. Er is muziek en dans, de rood-geel verpakte kisten gaan op draagbaren van bamboe, die in een optocht luidt hossend achter een rij vlaggen en buffels wordt rondgedragen. Er wordt gezongen, gelachen, getrommeld, gegeten, gebeden, gehost, gewacht enz. Het feest is gisteren begonnen met een buffelgevecht. De verliezer, waarvan ingewanden en huid nog op het terrein liggen, wordt vandaag gegeten na in bamboe-buizen gebraden te zijn. Ook wordt er gegeten van door gasten aangeboden varkens, die ter plekke worden geslacht en ook op de vuren worden gebraden. De baren worden tijdens de ceremonie flink op en neer geschud en daar wordt veel bij gelachen en gezongen. Het is een heel sociaal gebeuren, veel zwarte en rode kleding, veel gepraat en heel veel gerook, de dragers hebben een speciale rol, worden besprenkeld met water en krijgen bier na hun zware werk. We komen ogen en oren tekort. We proeven van het (vette) buffel- en varkensvlees met rijst en mogen overal fotograferen en filmen, dus we kunnen jullie desgewenst laten zien wat niet in woorden is uit te drukken. Het is allemaal heel indrukwekkend. Jammer dat sommige ( westerse) gasten daarbij tamelijk respectloos - wat ons betreft - de grenzen overtreden. We verlaten de ceremonie om 3 uur, hij gaat nog even door en de volgende dag zal nog de bijzetting in de rotsen volgen.
Ons verblijf eindigt met een glibberige tocht naar de rijweg, snel naar het resort terug, even zwemmen, een stortbui, voor Paula en Fenny een geoliede massage en voor Herman en Jaap een biertje, daarna lekker eten, vlotte bediening, zelfs een espressootje en dan naar bed.
Woensdagmorgen om 9 uur gaan we weer op pad, eerst bezoeken we in het dichtbij gelegen stadje Rantepao de weekmarkt. We verbazen ons over het groot aantal waterbuffels dat hier te koop wordt aangeboden, we banen ons letterlijk een weg tussen kont en stront en komen bij de varkens. Die zijn met vier poten aan een bamboestok gebonden, gillen als een magere soortgenoot, worden vervoerd op een kruiwagen, voorop de motor of in de laadklep van een auto gesmakt. De partij van de dieren zit hier vast nog niet in de gemeenteraad. Verder veel vis, groente, kleding, kruiden en andere handelswaar. Na de markt gaan we in noordelijke richting de bergen in. Bezoeken een traditioneel Torajadorp, krijgen uitleg over graanschuren en schilderwerk, lunchen ergens met een prachtig uitzicht over de sawa's en maken een mooie wandeling tussen de rijstvelden. We zien hier ook de eerste rotsgraven met bij sommigen prachtige mansgrote beelden ( tau-tau) die het evenbeeld zijn van de daar begraven mensen. Indrukwekkend en zeer speciaal. Via een mooie route keren we terug naar het resort, waar het programma vervolgens weer bestaat uit zwemmen, een onweersbui, een glaasje op het terras, even lezen, lekker eten en bijtijds weer naar bed. Er wacht ons nog een derde volle dag Torajaland.
Die donderdag staat bijna geheel in het teken van de begrafeniscultuur. De toraja's begraven hun overledenen niet in de grond, want de aarde is voor het leven, de rijst, de groente en niet voor de dood. We bezoeken eerst een indrukwekkende rotswand waar vele graven zijn uitgehakt die worden bewaakt door galerijen vol met levensgrote tau-tau. Veel replica omdat originelen inmiddels zijn gestolen en verkocht aan Europeanen, maar gelukkig ook nog beelden die wel origineel zijn. We lopen hier wat rond en doen enkele souvenir-aankopen. Prettig dat de verkopers nergens opdringerig zijn. Herman is onze meester-onderhandelaar, we horen verkopers regelmatig tegen hem roepen " you make me bankroet".
Een stukje rijden verder staat een zgn. babyboom, hier worden gestorven zuigelingen begraven in gaten die gehakt worden in een dikke nog levende boom, ze dragen zo weer bij aan nieuw leven. Babysterfte komt gelukkig veel minder voor, maar de rituelen worden nog wel uitgevoerd. We zien graven in kleine grafhuisjes, vaak op eigen erf, met foto's of beelden van de eeuwige bewoners. Een volgende rotswand is een hoge stijle wand, met allemaal deurtjes en sommige nog verse grafkelders. Na de traditionele lunch op een mooi punt met nasi en saté bezoeken we tenslotte een berghelling, met een aantal diepe en hoge grotten ( nature graves) waar de kisten in worden neergelegd. Door de hoeveelheid aan kisten, botten en schedels en ook het feit dat er restanten liggen van honderden jaren maar ook kisten van enkele weken ( of dagen) doet het geheel behalve indrukwekkend voor ons ook wat luguber aan. De beide mannen gaan dapper met de man met de lamp mee een eindje de grotten in, waar sommige graven zijn overladen met offergaven, vooral flesjes water en heel veel sigaretten en munten. Fenny en Paula kiezen er voor om buiten op ons te wachten. Na nog een bezoekje aan een - enigszins commercieel - oud dorpje met mooie Torajahuizen ( tongkonan) hebben we het wel gezien en keren terug naar Misiliana-hotel waar we afscheid nemen van onze vriendelijke Torajagids en gaan we ons voorbereiden op de reis vrijdag naar het zuiden. Onze laatste bestemming van deze prachtige rondreis. De chauffeur en bus gaat nog met ons mee dat laatste stuk.